ปัญหาเด็กและเยาวชนของไทย ถือเป็นปัญหาสำคัญของชาติ ไม่ว่าจะเป็นปัญหาความแตกแยกทางครอบครัว ปัญหาการทะเลาะวิวาทชอบความรุนแรง ปัญหาการฆ่าตัวตาย ปัญหาเรื่องการมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันสมควร ปัญหาเหล้า บุหรี่ ยาเสพติด ปัญหาเรื่องสื่อโทรทัศน์ อินเตอร์เน็ต โทรศัพท์มือถือ ติดเกมส์ เสพสื่อลามกผ่านทางเว็บไซต์ ปัญหาไม่ชอบเรียนหนังสือ หนีเรียน ปัญหาวัตถุนิยม และบริโภคนิยม ฯลฯ สิ่งเหล่านี้ ล้วนกำลังเกิดขึ้นกับเด็กและเยาวชนของเรา
การพัฒนาความเข้มแข็งทางด้านจิตใจให้กับเด็กและเยาวชน จึงเป็นเรื่องที่จำเป็นที่ทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นพ่อแม่ผู้ปกครอง ครูอาจารย์ หน่วยงานทางสังคมที่เกี่ยวข้องต้องช่วยกันพัฒนาและส่งเสริม เพราะหากเด็กและเยาวชนมีความเข้มแข็งทางจิตใจแล้วจะช่วยให้เด็กสามารถเผชิญสถานการณ์ที่กดดันทางสังคมได้ดีขึ้น และเลือกที่จะตัดสินใจดำเนินชีวิตไปในทางที่ดีสู่ความสำเร็จได้ตามที่มุ่งหวัง
ผมได้ไปอ่านพบตัวอย่างพฤติกรรมของเด็กและเยาวชน ที่พ่อแม่ผู้ปกครอง ครูอาจารย์ ควรสังเกตุและพยายามส่งเสริมให้แก่เขา ในหนังสือ "คู่มือเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม" ซึ่งจัดพิมพ์โดยกระทรวงวัฒนธรรม เมื่อปี พ.ศ.2553 ในหนังสือได้กล่าวถึง ความเข้มแข็งทางจิตใจประกอบด้วย 4 องค์ประกอบ ได้แก่
- ความรู้สึกดีต่อตนเอง
- ความสามารถในการจัดการและแก้ปัญหาชีวิต
- มีสายสัมพันธ์เกื้อหนุน
- มีจุดมุ่งหมายในชีวิต
หมายถึง เด็กที่มีประสบการณ์ทีดีในวัยเด็ก ได้รับความรักความเข้าใจ สามารถพัฒนาตนเองตามความถนัด มีความสำเร็จและภาคภูมิใจในตนเอง พฤติกรรมที่ควรพัฒนาและส่งเสริม
- จะรู้ว่าตนเองมีความถนัดอะไร
- รู้ความต้องการของตนเอง
- ชื่นชมตนเองได้ เมื่อมีความสำเร็จ
- ยอมรับข้อจำกัดของตนเอง
- มีความคาดหวังในทางบวกกับตนเอง
- มองโลกในแง่ดี
- เชื่อมั่นว่าตนเองสามารถประสบความสำเร็จในชีวิต
- เมื่อเกิดความผิดพลาด ลงมือแก้ไขปัญหา
- พร้อมรับฟังความคิดเห็นผู้อื่น
- ไม่กังวลมากเกินไป
- กล้าตัดสินใจในระดับที่เหมาะสม
- มองหาต้นแบบที่ดีเป็นแบบอย่าง
ความสามารถในการจัดการและแก้ปัญหาชีวิต
หมายถึง ความสามารถในการเผชิญกับสถานการณ์ สามารถดูแลตนเอง จัดการกับสิ่งที่ตนเองชอบและไม่ชอบได้ ซึ่งเกิดจากการฝึกทักษะการจัดการกับอารมณ์และทักษะในการแก้ปัญหา เด็กที่มีความสามารถในการจัดการชีวิตจะมีความเชื่อมั่น เลือกทางเดินที่ดีให้กับตนเอง พฤติกรรมที่ควรพัฒนาและส่งเสริม
- หมั่นดูแลจิตใจและร่างกายให้แข็งแรงสดชื่น
- รู้เท่าทันอารมณ์ของตนเองทั้งทางบวกและทางลบ
- แยกแยะความคิดของตนเองได้ว่า ความคิดแบบไหนทำให้รู้สึกดี ความรู็สึกแบบไหนทำให้รู้สึกแย่
- สามารถให้กำลังใจตนเองได้
- สามารถตั้งเป้าหมายให้ตนเองได้
- สามารถปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ที่เป็นจริง มีความยืดหยุ่น
- มีทักษะและวิธีคิดที่ดีในการแก้ปัญหา
- มีความเชื่อมั่นในการแก้ปัญหา และแก้ไขปัญหาอารมณ์ของตนเอง
- มุ่งมั่นจะลงมือทำงานให้สำเร็จ
- มีความสุขความพอใจในตนเอง
- จัดการกับความเครียดได้ดี
- เมื่อเกิดเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิด สามารถรับมือและหาทางออกได้
- มั่นใจว่าสามารถควบคุมการดำเนินชีวิตของตนเองได้ มีทางเลือก
- แม้อยู่ในสถานการณ์ที่ย่ำแย่ จะสามารถเลือกเดินทางได้ดี
มีสายสัมพันธ์เกื้อหนุน
เป็นพลังทางใจที่เกิดจากสายสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบข้าง ทำให้เกิดกำลังใจในการฝ่าฟันปัญหา และมีความไว้วางใจผูกพันธ์กับคนในครอบครัว พฤติกรรมที่ควรพัฒนาและส่งเสริม
- มีทักษะการสื่อสารที่ดี
- มีทักษะการจัดการความขัดแย้งที่ดี
- เข้าใจธรรมชาติและยอมรับความแตกต่างระหว่างบุคคล
- มีทัศนคติที่ดีและเห็นคุณค่าของผู้อื่น
- มีความสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบข้าง
- รู้จักรักตนเองและผู้อื่น
- เป็นผู้ให้และผู้รับที่ดี
- มีความไว้วางใจต่อผู้คนรอบข้าง
- มีความพึงพอใจในความสัมพันธ์กับคนอื่น
- มีความเชื่อมั่นในธรรมชาติด้านดีของมนุษย์
- ตระหนักในผลการกระทำของตนเองที่มีต่อผู้อื่น
- ไม่พูดถึงปมด้อยของผู้อื่น
มีจุดหมายในชีวิต
การมีจุดมุ่งหมายของตนเอง ทำให้เด็กใช้ชีวิตอย่างมีคุณค่ามากขึ้น พยายามประคับประคองตนเองไปสู่เป้าหมาย พฤติกรรมที่ควรพัฒนาและส่งเสริม
- รู้จุดมุ่งหมายในระยะยาวของชีวิต และสร้างเป้าหมายระยะสั้นที่เป็นรูปธรรม
- รู้ความต้องการของตนเอง
- รู้ว่าอะไรเป็นสิ่งสำคัญในชีวิต
- ตั้งเป้าหมายได้เหมาะสมกับสถานการณ์
- ใช้เวลาสอดคล้องกับสิ่งที่สำคัญในชีวิต
- สามารถประเมินตนเองและปรับปรุงตนเอง
- มีแรงจูงใจและมุ่งมั่นไปสู่เป้าหมาย
การพัฒนาความเข้มแข็งทางด้านจิตใจให้แก่นักเรียน
การพัฒนาความเข้มแข็งด้านจิตใจ นอกจากจะเป็นหน้าที่ของพ่อแม่ผู้ปกครองโดยตรงแล้ว ผมคิดว่ากระบวนการที่เป็นส่วนสำคัญที่สุด ที่น่าจะทำหน้าที่นี้ก็คือ "ระบบการศึกษาของไทย" มีการกล่าวถึงคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนที่จบการศึกษาในแต่ละระดับไว้อย่างหลากหลาย แต่สุดท้ายผู้ที่จบการศึกษาออกมาหลายคน ไม่สามารถดำรงชีวิตและอยู่ร่วมในสังคมได้ มีความรู้ แต่ไม่มีความคิด แก้ปัญหาไม่เป็น โดยเฉพาะที่สำคัญคือ "การขาดความเข้มแข็งทางด้านจิตใจ" นี้เอง ที่ทำให้คนไทยเราด้อยคุณภาพลง ขาดความรับผิดชอบต่อหน้าที่ และต่อสังคมส่วนรวม
นักพัฒนาหลักสูตร นักวัดและประเมินผล ควรที่จะให้ความสำคัญในการสร้างหลักสูตรที่จะสามารถพัฒนาความเข้มแข็งทางด้านจิตใจให้แก่ผู้เรียนได้ในทุกระดับครอบคลุม ทั้ง 4 ด้าน โดยสามารถดำเนินการจัดการเรียนการสอนควบคู่กันไปได้ และควรสามารถวัดมันได้อย่างเป็นรูปธรรม มากกว่าที่จะวัดจากผลคะแนนสอบทางด้านวิชาการ แต่เพียงอย่างเดียว
*************************************
ข้อมูลอ้างอิง
- ศูนย์เฝ้าระวังทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม. (2553). คู่มือเฝ้าระวังทางวัฒนธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน.กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด.
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น